ماهیت افسانه‌سازی حول «جنگ دم‌دم» چیست؟
👤 مجید جوادی آراز
در دوره حکومت شاه عباس کبیر، در قلعه دم‌دم اورمیه سه جنگ رخ داده است که به جنگ‌های اول، دوم و سوم دم‌دم معروف هستند. یک سمت این جنگ‌ها امیرخان برادوست، معروف به امیرخان یک‌دست، و در سمت دیگر بیگلربیگی افشار ارومی و رؤسای عشایر کرد از مناطق ساوجبلاغ (مهاباد فعلی)، لایجان (اشنویه) و دیلمان (سلماس) قرار داشتند. البته امیرخان قبل از شورش، در قشون صفوی و در رکاب شاه عباس بود. چنان‌که در جنگ‌های بین اوردوهای صفوی و عثمانی در قفقاز، امیرخان از خود رشادت‌هایی نشان داده و در این بین یک دستش را از دست داده بود. شاه عباس نیز به‌عنوان پاداش، دستی از جنس طلا به امیرخان هدیه داده بود و به همین دلیل امیرخان لقب “یک‌دست” گرفته بود.
در دوره‌های بعد نیز روابط عشایر کرد با بیگلربیگی‌ها و خوانین افشار ارومی بسیار خوب بوده است. چنان‌که دو تن از نزدیک‌ترین افراد و معتمدین محمدقلی خان افشار ارومی، که رقیب سرسخت قاجارها بود و در دوره‌ای در منطقه‌ای وسیع از زنجان تا گنجه، دولت محمدقلی‌خانی تشکیل داده بود، قره‌نی آغای بلباس، رئیس عشیره بلباس، و افراسیاب خان زرزا، رئیس عشیره زرزا، بوده‌اند. افراسیاب خان زرزا به حدی به محمدقلی خان نزدیک و مورد اعتماد وی بوده که رئیس خفیه و یا به اصطلاح پلیس مخفی و شبکه جاسوسان دولت محمدقلی‌خانی بوده است.
مقصود این است که جنگ‌های دم‌دم اساساً ماهیت ترکی-کردی نداشتند و در هر سو کردها وجود داشتند. این جنگ‌ها در اصل نه جنگ بین ترکمانان و کردها، بلکه جنگ دولت صفوی با یک رئیس عشیره شورشی بوده است.
اما در سال‌های اخیر، برخی گروه‌های تروریستی این جنگ‌ها را که فقط یکی از صدها جنگ رخ‌داده در منطقه است، از لابه‌لای صفحات گردگرفته تاریخ استخراج کرده و شروع به افسانه‌سازی درباره آن کرده‌اند تا برای ادعاهای خود مشروعیت تاریخی دست‌وپا کنند و احساسات جوانان اقلیت کرد را تحریک و مورد سوءاستفاده قرار دهند.
در سال‌های اخیر نیز که جریان ایرانشهری نفوذ کرده در ارکان رژیم جمهوری اسلامی، اختلاف تاریخی‌اش با ترک‌ها را تشدید کرده و درصدد استفاده از گروه‌های تروریستی علیه ملت ترک در غرب آزربایجان برآمده، میدان برای مانور جریان‌های تروریستی بازتر شده است.
باید دانست که چنین افسانه‌سازی‌هایی جز ایجاد زمینه برای تنش اتنیکی در منطقه هیچ فایده‌ای ندارد و نتیجه‌ای جز برافروختن آتش اختلافات اتنیکی نخواهد داشت. آتشی که دودش بیش از همه به چشم اقلیت کرد خواهد رفت.
