نقدی بر یک واکنش و تهدید فرقهای
👤محسن سعادت
در پی انتشار مقالهٔ «آزربایجان دو انتقام از ایران طلب دارد»، کانالی تلگرامی منتسب به سازمان مجاهدین خلق با عنوان «منم آذربایجان» متنی منتشر کرده که بهجای نقد تحلیلی، به فحاشی، تهدید و تحریف تاریخ متوسل شده است. این یادداشت تلاشی است برای روشنکردن مرز میان دادخواهی تاریخی آذربایجان و سوءاستفادهٔ فرقهای از نام آن.
متنی که از سوی کانال موسوم به «منم آذربایجان» منتشر شده، در ظاهر پاسخی به مقالهٔ یادشده است؛ اما در واقع، نمونهای آشکار از جابهجایی آگاهانهٔ تحلیل با خشونت کلامی و مصادرهٔ یک بحث تاریخی ـ سیاسی به نفع پروژهای بیاعتبار است.
مقالهٔ «آزربایجان دو انتقام از ایران طلب دارد» با تمرکز بر دو رویداد مشخص (سرکوب حکومت ملی آذربایجان در ۲۱ آذر ۱۳۲۵ و سرکوب جنبش خلق مسلمان و شریعتمداری) مفهوم «انتقام» را نه بهمعنای خشونت، بلکه در قالب دادخواهی، بازخوانی حقیقت و مطالبهٔ عدالت تاریخی بهکار برده بود.
پاسخی که از سوی این کانال منتشر شد، عامدانه این تمایز را نادیده گرفت و با اتکا به ادبیات تهدید، ارجاع به «سلاح» و وعدهٔ «حسابرسی میدانی»، بار دیگر نشان داد که منطق حاکم بر آن، منطق گفتوگو و سیاست دموکراتیک نیست، بلکه بازتولید همان رویکردی است که سازمان مجاهدین خلق طی دههها نمایندگی کرده است.
واقعیت آن است که سازمان مجاهدین خلق فاقد صلاحیت اخلاقی برای سخن گفتن از دادخواهی و عدالت است. کارنامهٔ این سازمان شامل ترور شهروندان، بمبگذاری در فضاهای عمومی و اعمال سرکوب سیستماتیک درونسازمانی است؛ سوابقی که نه از حافظهٔ جامعه پاک شده و نه با تغییر لحن رسانهای قابل پنهانسازی است.
انتخاب نام «منم آذربایجان» برای کانالی وابسته به این سازمان، بیش از هر چیز تلاشی است برای پوشاندن انزوای سیاسی با هویتی جعلی و جمعی. آزربایجان، با سنتهای دیرپای عدالتخواهی و تجربههای تلخ سرکوب، نه ملک شخصی هیچ جریان سیاسی است و نه سکویی برای بازسازی مشروعیت فرقههایی که در عرصهٔ عمومی منزوی شدهاند.
ارجاعهای ابزاری به فرقهٔ دموکرات آزربایجان و پیشهوری نیز در همین چارچوب قابل فهم است. نهضت ۲۱ آذر حرکتی دموکراتیک، پیشرو و عدالتمحور در تاریخ ایران بود؛ نه ابزاری برای مشروعیتبخشی به گفتمانهایی که حتی در درون خود تحمل نقد و تکثر را ندارند.
در نهایت، باید تأکید کرد که طرح مسئلهٔ «انتقام» در مقالهٔ مورد بحث، دعوت به خشونت نبود؛ بلکه دعوت به حافظهٔ تاریخی، مسئولیتپذیری سیاسی و عدالت بود. واکنشی که از سوی کانال منتسب به مجاهدین خلق منتشر شد، بار دیگر نشان داد که این سازمان هنوز قادر به تفکیک نقد سیاسی از تهدید و تاریخنگاری از فحاشی نیست.
آزربایجان ابزار تسویهحسابهای فرقهای نیست،
دادخواهی تاریخی با اسلحه محقق نمیشود،
و آیندهٔ ایران از مسیر خشونت عبور نخواهد کرد.
