👤 داود شیری

حرکت ملی آزربایجان سال‌هاست که در جست‌وجوی همبستگی است. ما ملتی هستیم که در برابر مرکزگرایی و تبعیض ایستاده‌ایم، اما پراکندگی و چنددستگی در میانمان، بارها و بارها دستاوردهای بزرگ را کوچک کرده و فرصت‌های تاریخی را از ما گرفته است. این روزها اما خبری تازه، امیدی دیگر آفریده است: «چند حزب آزربایجان جنوبی در خارج از کشور به اتحاد رسیده‌اند» و در پاسخی معنادار، زندانیان سیاسی آزربایجانی در زندان اوین از آن حمایت کرده‌اند. این اتفاق تنها یک بیانیهٔ سیاسی نیست. انعکاس خواسته‌ای است که سال‌هاست در جان ملت ما ریشه دوانده یعنی هم‌صدایی.

نخست، چون پراکندگی دیرینهٔ ما را به چالش می‌کشد. در طول سال‌ها، نیروهای بیرونی و داخلی بارها از اختلافات ما بهره برده‌اند. امروز با این اتحاد، پیام روشنی به جهان داده می‌شود و آن اینکه، ملت آزربایجان می‌تواند یک‌صدا باشد.

دوم، به دلیل اینکه زندانیان سیاسی ـ آنان که با گوشت و خون خود هزینهٔ مبارزه را پرداخته‌اند ـ از آن حمایت کرده‌اند. حمایت زندانیان اوین صرفاً یک امضا یا جمله نیست؛ مهر مشروعیتی است که بر این اتحاد خورده است. وقتی آن‌ها که پشت میله‌های زندان در سخت‌ترین شرایط‌اند بر درستی راهی تأکید می‌کنند، این صدا وزن دیگری پیدا می‌کند.

سوم، این اتحاد می‌تواند در عرصهٔ بین‌المللی ما را قدرتمندتر کند. در جهانی که سیاست بر پایهٔ قدرت و انسجام پیش می‌رود، صدای واحد همیشه رساتر از صداهای پراکنده است.

اما دراین‌بین چالش‌هایی نیز وجود دارند. اتحاد همیشه آسان به دست می‌آید اما سخت حفظ می‌شود. تفاوت دیدگاه‌ها دربارهٔ آیندهٔ آزربایجان (استقلال، فدرالیسم یا اصلاحات ساختاری) می‌تواند به شکاف دوباره منجر شود. همچنین نیروهای بیگانه ممکن است در پی سوءاستفاده باشند. همان‌گونه که در تاریخ بارها چنین کرده‌اند.

فاصلهٔ میان گفتمان خارج و داخل هم خطری واقعی است. اگر این اتحاد نتواند با بدنهٔ داخل کشور پیوند واقعی برقرار کند، روی کاغذ می‌ماند؛ و از همه مهم‌تر، تنها با بیانیه نمی‌توان مسیر ملت را تغییر داد؛ باید برنامه، استراتژی و مکانیزم مشترک شکل گیرد.

با همهٔ این‌ها، اتحاد احزاب خارج و حمایت زندانیان سیاسی، رویدادی مثبت و امیدوارکننده است. این حرکت می‌تواند نقطهٔ آغاز باشد، نه پایان. اگر گفت‌وگو تداوم یابد، اختلاف‌ها مدیریت شود و پیوند با داخل مستحکم بماند، این اتحاد قادر است آینده‌ای متفاوت برای آزربایجان جنوبی بسازد.

امروز ملت ما بیش از هر زمان دیگر نیازمند هم‌صدایی است. شاید این بار تاریخ فرصتی تازه پیش پای ما گذاشته باشد. پرسش اصلی این است، آیا می‌توانیم از آن درست بهره بگیریم؟