انتشار آرشیوی تاریخی از آغاز روند خشک کردن تعمدی دریاچه اورمیه از دوران پهلوی
👤آرازنیوز
انتشار بخشی از آرشیو مطبوعات دهه ۱۳۴۰ خورشیدی نشان می‌دهد که موضوع بی‌اهمیتی خشک شدن دریاچه اورمیه که در آن زمان «رضائیه» نامیده می‌شد؛ از همان سال‌ها مطرح بوده، اما نگاه حاکمیت وقت به این مسئله سطحی و ساده‌انگارانه بوده است.
در بریده‌های گزارش روزنامه، که توسط نیک‌آهنگ کوثر روزنامه‌نگار و کنشگر زیست‌محیطی مقیم آمریکا در شبکه اجتماعی ایکس منتشر شده است؛ محمدرضا شاه پهلوی هنگام افتتاح دو سد در سویوق بولاق (مهاباد) و قوشاچای (میاندوآب) گفته بود: «آب دریاچه رضائیه به دلیل شوری زیاد به درد ما نمی‌خورد و امکان زندگی ماهی و حتی گیاه در آن محدود است.» او حتی احتمال خشک شدن دریاچه را مطرح کرده اما تأکید کرده بود که به دلیل نبود جنگل اطراف، پیامد جدی نخواهد داشت. این نگاه، بازتاب همان ذهنیت توسعه‌محور حکومت مرکزی ایران در دوره پهلوی است که همین ذهنیت بعد از انقلاب نیز در ساختار حکمرانی ایران باقی‌مانده است. ذهنیتی که در آن سدسازی و پروژه‌های عمرانی نماد پیشرفت قلمداد می‌شد، بی‌آنکه آثار زیست‌محیطی و اقلیمی بلندمدت در نظر گرفته شود.
کارشناسان معتقدند چنین رویکردی که طبیعت را صرفاً ابزاری برای کنترل و بهره‌برداری می‌بیند، زمینه‌ساز تشدید بحران‌های زیست‌محیطی است. دریاچه اورمیه اکنون در یک قدمی خشک‌شدن کامل قرار دارد؛ بحرانی که نه‌تنها اکوسیستم، بلکه زندگی میلیون‌ها نفر در آذربایجان و مناطق پیرامون را تهدید می‌کند. ذهنیت توسعه‌محور، یا به عبارتی دیگر استعماریِ حکومت مرکزی در طول یک قرن گذشته، نه تنها در بحران زیست‌محیطی دریاچه اورمیه بلکه در ابعاد گوناگون دیگر نیز قابل مشاهده است. این رویکرد که بر بهره‌برداری کوتاه‌مدت و نادیده‌گرفتن پیامدهای بلندمدت استوار بوده، امروز در نقاط مختلف کشور آثار خود را به شکل بحران‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی آشکار ساخته است.
این آرشیو تاریخی نشان می‌دهد که بی‌توجهی به محیط‌زیست، چه در دوران پهلوی و چه پس از آن، سهم بزرگی در شکل‌گیری بحران امروز دریاچه اورمیه داشته است. همان ذهنیت توسعه‌محور، در دهه‌های اخیر نیز با تشدید سدسازی‌ها بدون در نظر گرفتن پیامدهای زیست‌محیطی و گسترش سطح زیر کشت بدون برنامه‌ریزی راهبردی و صرفاً بر اساس اهداف کوتاه‌مدت ادامه یافته و در نهایت وضعیت دریاچه را به شرایط بحرانی کنونی رسانده است.
