ایران و زنگه‌زور: خودتحریمی به سبک تهران
👤 دکتر حمید شهانقی
کریدور زنگه‌زور امروز شریان حیاتی جهان ترک است؛ مسیری که استانبول را به آلماتی وصل می‌کند و اقتصاد منطقه را دگرگون می‌سازد. این پروژه می‌توانست ایران را از انزوای اقتصادی بیرون بکشد و به قلب تجارت اوراسیا ببرد. اما سیاست‌های هراس‌زده و ایدئولوژیک تهران، این فرصت طلایی را به یک تهدید خیالی تبدیل کرد.
زنگه‌زور فقط یک دالان باریک نیست؛ این گذرگاه با پهنای حداقل پنج کیلومتری، نخجوان را به آذربایجان، ترکیه را به دریای خزر و آسیای میانه را به اروپا متصل می‌کند. برای ایران، این مسیر حلقه مفقوده‌ای بود که می‌توانست شکاف ژئوپلیتیکش را پر کند. ولی سیاستمداران متوهم تهران ترجیح دادند پشت دیوار بی‌اعتمادی و شعارهای امنیتی بمانند.
به جای حضور در میز مذاکره و امضای توافق، ایران با مانور نظامی در مرز ارس و هشدارهای تند سیاسی وارد میدان شد؛ گویی با نمایش قدرت می‌توان جلوی یک پروژه بین‌المللی را گرفت. اما واقعیت این بود که بازیگران اصلی ــ آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، و حتی آمریکا ــ پیش رفتند و تهران عملاً به تماشاچی منزوی ماجرا تبدیل شد.
در کشوری که بیش از ۴۰ درصد مردمش ترک‌زبان‌اند، بی‌توجهی به پیوندهای فرهنگی و اقتصادی با جهان ترک نه فقط یک اشتباه استراتژیک، بلکه یک خودزنی آشکار است. سازمان کشورهای ترک امروز یک بلوک سیاسی-اقتصادی قدرتمند است که می‌تواند دروازه زنگه‌زور را به روی ایران باز کند.
سازمان کشورهای ترک؛ کلید بازگشت ایران به بازی
این سازمان شامل پنج کشور ترک‌زبان به‌همراه مجارستان، ترکمنستان و جمهوری ترک قبرس شمالی به‌عنوان ناظر است. از ۲۰۰۹ تاکنون، این نهاد بر پایه منشور سازمان ملل، صلح و روابط دوستانه شکل گرفته است. پیوستن ایران به این سازمان، با توجه به جمعیت میلیونی ترک‌ها در کشور، اقدامی منطقی و آینده‌نگرانه است؛ همانطور که اوکراین به‌خاطر جمعیت تاتار خودچنین تقاضایی داده است.
انتخاب مسعود پزشکیان به ریاست‌جمهوری ایران، بی‌شک بدون حمایت گسترده ترک‌های ایران، به‌ویژه مردم آذربایجان جنوبی، ممکن نبود. حالا این ملت انتظار دارند دولت پزشکیان مسیر همگرایی با آذربایجان و ترکیه را در پیش گیرد، نه مسیر تقابل.
سیاست تهران در قبال زنگه‌زور، نه استقلال بود و نه مقاومت؛ صرفاً یک خودتحریمی پرهزینه که ایران را از قطار توسعه جا گذاشت. هنوز فرصت هست، اما نه برای همیشه. پیوستن به سازمان کشورهای ترک و بازتعریف روابط با همسایگان ترک، تنها راه بازگشت ایران به بازی بزرگ منطقه است. در غیر این صورت، تاریخ ثبت خواهد کرد که چگونه تهران، با دستان خودش، آینده‌اش را از بین برد.
