سخنان تازه خامنهای در جمع زنان علیه زنان؛
بازتولید نگاه پدرسالارانه و انکار حقوق زن
👤گؤک تورک تبریزلی
عضو کمیته دانشجویی تشکیلات مقاومت ملی آذربایجان (دیرنیش)
سخنان اخیر علی خامنهای در دیدار با گروهی از زنان، نمونه روشن همان نگاه پدرسالارانهای است که جمهوری اسلامی چهار دهه است با آن هویت و آزادی زنان را محدود کرده. محور اصلی حرفهای او یک چیز بود: زن باید تابع باشد، محدود باشد و نقش اصلیاش در خانه تعریف شود. اینبار اما لحنش آشکارتر و صریحتر از همیشه علیه فمینیسم، آزادیهای فردی و حتی شأن انسانی زن بود.
یکی از عجیبترین بخشهای سخنانش، «گل» خطابکردن زنان بود؛ تعبیری که در ظاهر شاعرانه است، اما در واقع زن را موجودی ناتوان، شکننده و وابسته به مراقبت مردانه نشان میدهد. وقتی زن را «گل» تعریف میکنند، یعنی او را از استقلال، تصمیمگیری و مشارکت جدی در جامعه محروم میکنند. این نگاه سالهاست پایه توجیه قوانین تبعیضآمیز در جمهوری اسلامی بوده: از حجاب اجباری تا حق سفر، از نابرابری در خانواده تا محدودیت در مشارکت سیاسی.
خامنهای در این دیدار آشکارا به فمینیسم حمله کرد و آن را «فریب سرمایهداری» و «فساد غربی» نامید. این نوع روایتسازی کاملاً حسابشده است. فمینیسم در ایران طی سالهای اخیر یکی از معدود جریانهایی است که زنان را به آگاهی، مطالبهگری و مقاومت تشویق کرده و طبیعی است که ساختار مردسالار جمهوری اسلامی از آن بترسد. حمله به فمینیسم یعنی حمله به هر نوع تلاش زنان برای آزادی و برابری.
او در ظاهر از «حقوق زن در اسلام» سخن گفت، اما همان لحظه تأکید کرد که آزادی ارتباط، پوشش، حضور اجتماعی و انتخاب سبک زندگی باید با محدودیت و نظارت همراه باشد. این دقیقاً همان سیاستی است که زندگی زنان را در ایران به میدان دائمی فشار و کنترل تبدیل کرده. هیچکدام از ادعاهای ظاهری درباره «کرامت زن» نمیتواند واقعیت تبعیض قانونی و امنیتی را پنهان کند.
در این سخنان، نقش زن بهطور مستقیم به خانه و خانواده تقلیل یافت؛ گویی زن تنها در صورتی ارزشمند است که مادر، همسر یا «نگهبان عفت» باشد. این نگاه، نه با واقعیتهای جامعه امروز ایران سازگار است و نه با حجم حضور زنان در دانشگاهها، ورزش، هنر، پژوهش و عرصههای اجتماعی.
واقعیت این است که نسل جدید زنان ایران دیگر به این تعاریف قالبی تن نمیدهد. دختران و زنان امروز ایران بهخوبی میدانند که آزادی، انتخاب و مشارکت اجتماعی حق آنهاست و نه امتیازی که حکومت بخواهد به آنها «هدیه» دهد. واکنش عصبی خامنهای به فمینیسم و آزادی زنان، نشانه قدرتگیری همین نسل است؛ نسلی که نمیخواهد «گل» باشد، بلکه میخواهد انسان باشد، شهروند باشد و تصمیمگیرنده زندگی خودش.
سخنان خامنهای بیش از هر چیز نشان داد که جمهوری اسلامی در برابر موج آگاهی زنان، به تکرار همان تعاریف قدیمی و خستهکننده پناه برده است. اما حقیقت این است که جامعه قدمها جلوتر از این سخنان حرکت کرده و این روند دیگر قابل بازگشت نیست.
