👤محسن سعادت

در روز‌های اخیر اصطلاح «قوم‌گرایی آریایی» با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شده است. برخی معتقدند این ترکیب اساساً نادرست است و مبنای علمی یا مفهومی ندارد. من نیز با این نظر موافقم، اما آگاهانه از این اصطلاح استفاده می‌کنم، زیرا به‌خوبی ماهیت یک ذهن متوهم را بازتاب می‌دهد.
قوم‌گرایی آریایی در حقیقت نوعی بیماری فکری است. این جریان از یک‌سو منکر وجود قومی به نام «فارس» می‌شود، و از سوی دیگر تمام ملت‌های ساکن در ایران را به «آریایی» نسبت می‌دهد. جهان‌بینی آن، جهان‌بینی یک فارس‌محور است؛ اما در ظاهر با شعار «همه ما ایرانی هستیم» خود را پنهان می‌سازد. این تناقض آشکار، نشانه‌ای است از ذهنیتی بیمارگونه که نه بر اساس واقعیت‌های تاریخی، بلکه بر پایه توهمات شکل گرفته است.

در این بحث، سخن از «فارس» به معنای ژنتیکی یا قومیِ زیستی نیست؛ بلکه به یک مفهوم ذهنی و ایدئولوژیک اشاره داریم. چه‌بسا یک تورک، کورد یا عرب نیز گرفتار این ذهنیت شود و خود را در قالب یک «قوم‌گرای آریایی» تعریف کند. به همین دلیل، این اصطلاح بیش از آنکه توصیف‌گر یک قوم واقعی باشد، آینه‌ی یک ذهن متوهم است.

به باور من، استفاده از این تعبیر به‌خوبی نشان می‌دهد که اساساً خودِ این مفهوم و ذهنیت، نادرست و غیرواقعی است؛ ذهنیتی که با نگاهی بیمارگونه به تاریخ و هویت، تلاش دارد جهان را در چارچوبی بسته و خودمحور تفسیر کند.