👤یادداشت آراز نیوز (شماره سوم)

اگر معادن و منابع زیرزمینی سرمایه‌های پنهان آذربایجان جنوبی‌اند، زمین‌های حاصلخیز و محصولات کشاورزی آن سرمایه‌های آشکار و حیاتی‌اند. این سرزمین قرن‌ها به‌عنوان یکی از مراکز مهم تولید غلات، میوه و محصولات دامی در منطقه شناخته می‌شد؛ جایی که رودها و چشمه‌های پرآب، خاک حاصلخیز و اقلیم متنوع، بستر زندگی و رونق اقتصادی را فراهم می‌کرد. اما امروز، کشاورزی آذربایجان در وضعیتی بحران قرار دارد و در بسیاری موارد عمداً به نابودی کشانده شده است.

خشکاندن دریاچه اورمیه تنها یک فاجعه زیست‌محیطی نبود؛ هزاران هکتار زمین کشاورزی اطراف آن به شوره‌زار بدل شد. سیاست‌های سدسازی، جریان طبیعی رودخانه‌ها را قطع کرد و کشاورزان آذربایجان را به ورطه ورشکستگی کشاند. به‌جای سرمایه‌گذاری برای مدرن‌سازی کشاورزی در منطقه، سیاست‌های تحمیلی و تبعیض‌آمیز موجب شد تا محصولات محلی در بازارهای ملی سرکوب و کشاورزان ناچار به ترک زمین شوند.

غارت منابع سطحی تنها در آب و خاک خلاصه نمی‌شود. مراتع آذربایجان که روزگاری مأمن دامداران بود، امروز یا به‌دلیل بهره‌برداری بی‌رویه و بی‌برنامه تخریب شده یا در اختیار شرکت‌های وابسته به مرکز قرار گرفته است. حتی جنگل‌ها و منابع طبیعی منطقه نیز از این تاراج مصون نمانده‌اند.

نتیجه روشن است: مردم بومی که قرن‌ها معیشتشان بر کشاورزی و دامداری استوار بود، امروز با بیکاری، فقر و مهاجرت روبه‌رو هستند. همان جوانانی که می‌توانستند تولیدکنندگان غذای کشور باشند، مجبورند به‌عنوان کارگران ارزان‌قیمت در شهرهای دیگر به دنبال لقمه نانی بگردند. این روند چیزی جز استعمار داخلی در لباس سیاست‌های «توسعه ملی» نیست.

غارت کشاورزی و منابع سطحی، درست مانند تاراج معادن، ابزاری برای سلب توان اقتصادی و استقلال از آذربایجان جنوبی است. سرزمینی که می‌توانست انبار غله و باغ میوه باشد، عمداً به منطقه‌ای فقیر و مهاجرفرست تبدیل شده است.

استعمارگر می‌داند که وقتی زمین از کشاورز گرفته شود، هویت نیز از او ربوده می‌شود. زیرا زمین نه فقط منبع نان، بلکه پیوندی عمیق با تاریخ، فرهنگ و حافظه جمعی است. و این همان چیزی است که سیاست‌های مرکزگرا می‌کوشند در آذربایجان از بین ببرند.

یادداشت‌های پیشین: